Reduce, reuse, recycle: op weg naar een circulaire organisatie met de R-ladder

In dit artikel:
Wat is de R-ladder?
Waarom de R-ladder belangrijk is
9 circulaire strategieën
1. Refuse
2. Rethink
3. Reduce
4. Reuse
5. Repair
6. Refurbish
7. Remanufacture
8. Repurpose
9. Recycle
Onderaan de ladder: 5 minder hoogwaardige opties
Download de R-ladder in PDF 📄

Wat is de R-ladder?

Heb je wel eens gehoord van Reduce, reuse, recycle? Die termen komen alle drie voor op de circulaire R-ladder – die verder bouwt op de ‘Ladder van Lansink’. De R-ladder geeft een overzicht van strategieën voor hoe je grondstoffen kunt gebruiken en hergebruiken, die allemaal beginnen met de letter -R. Vandaar de naam!

Het is een ladder met 6 tot 9 tredes, die de mate van circulariteit aangeven. Hoe hoger op de ladder, des te duurzamer de strategie dus is.

Waarom de R-ladder belangrijk is voor circulariteit en verduurzaming in jouw organisatie

Waarom is het belangrijk om deze R-strategieën toe te passen?

Grondstoffen worden schaarser, prijzen stijgen en onze CO2-uitstoot moet naar beneden om klimaatverandering tegen te gaan. Tijd voor actie dus, en daar zijn we in Europa al druk mee bezig! Nederland en de EU willen in 2050 volledig circulair zijn (bron: Rijksoverheid). 

In een circulaire economie bestaat er eigenlijk geen afval; alleen maar grondstoffen. Alles wat we gebruiken, wordt weer opnieuw gebruikt of ‘teruggebracht’ in de economie – we maken de cirkel rond. En áls er grondstoffen overblijven aan het einde van de levenscyclus van een product, worden die weer ingezet om nieuwe producten en materialen te maken. Afval is dus ook een grondstof!

Door de circulaire strategieën van de R-ladder toe te passen in jouw organisatie – bijvoorbeeld via circulair inkopen, afval scheiden of duurzaam afvalbeheer – kun je dus ook je steentje bijdragen aan de overgang naar de circulaire economie. 

Onze Road to Circularity: op weg naar circulariteit met 9 R-strategieën

Je kunt de waarde van grondstoffen behouden aan de hand van de circulaire strategieën uit de R-ladder. Die worden ook wel de R-strategieën genoemd, en bestaan meestal uit 6 tot 9 ‘tredes’. 

Bij Seenons gaan we uit van 9 tredes en die noemen we ook wel onze Road to Circularity – op weg naar een circulaire wereld. De versie van de R-ladder die wij aanhouden – die van de Ellen Macarthur Foundation – bevat in elk geval de strategieën (van circulair naar minder circulair): Refuse, Rethink, Reduce, Reuse, Repair, Refurbish, Remanufacture, Repurpose, Recycle. 

Daarnaast zijn er nog 5 manieren om grondstoffen minder hoogwaardig te gebruiken: downcyclen, terugwinnen van organisch materiaal, energie terugwinnen, verbranden en storten.

Hieronder leggen we alle 9 R-strategieën uit – telkens met een praktisch voorbeeld van een auto 🚗

1. Refuse

Een product niet gebruiken of kopen.

De meest circulaire manier van omgaan met grondstoffen, is om ze niet te gebruiken!

Voorbeeld 🚗 Met het openbaar vervoer reizen in plaats van de auto gebruiken.

2. Rethink

Een product intensiever gebruiken door het te delen of als (gedeelde) dienst aan te bieden.

Voorbeeld 🚗 Een deelplatform voor auto’s gebruiken, zoals Snappcar of MyWheels.

3. Reduce

Minder van een product of materiaal gebruiken.

Want zo zijn er minder grondstoffen en CO2-uitstoot nodig bij de productie, en produceer je ook minder afval of verpakkingsafval.

Voorbeeld 🚗 Een auto produceren met bijvoorbeeld minder plaatmateriaal of die zuiniger is met brandstof.

4. Reuse

Een product opnieuw gebruiken in zijn oorspronkelijke functie, omdat het gewoon nog in goede staat verkeert.

Voorbeeld 🚗 Een tweedehands auto kopen.

5. Repair

Het repareren van een kapot product na een breuk of defect – zodat het weer in bruikbare staat is.

Voorbeeld 🚗 Een deuk in de auto (laten) repareren of een kapot onderdeel vervangen.

6. Refurbish

Een product dat nog goed werkt opknappen door onderdelen te vervangen – niet omdat het defect is, maar om het een meer moderne, ‘up-to-date’ of verbeterde staat te geven.

Voorbeeld 🚗 Een ouder model auto opknappen en ‘moderniseren’ door er een nieuwe motor in te bouwen die efficiënter en milieu-zuiniger werkt.

7. Remanufacture

Een afgedankt product weer werkend maken door onderdelen te vervangen. Om het te herstellen in de oorspronkelijke, ‘zo goed als nieuw’ staat, moet het product eerst gedemonteerd of uit elkaar gehaald worden.

Voorbeeld 🚗 Een kapotte auto uit elkaar halen en onderdelen vervangen, zodat hij weer zo goed als nieuw werkt.

8. Repurpose

Een afgedankt product gebruiken in een nieuw product met een nieuwe functie. Soms wordt dit ook wel ‘upcyclen’ genoemd.

Voorbeeld 🚗 Van autostoelen uit een kapotte auto een nieuwe bank maken – bijvoorbeeld voor in een café of bioscoop.

9. Recycle

Materialen van een product gebruiken om een nieuw product van dezelfde kwaliteit te maken. Het product verliest dus zijn oorspronkelijke structuur, maar het is wel bedoeling dat de kwaliteit van het materiaal minimaal gelijk blijft of verbetert.

Voorbeeld 🚗 Het metaal van een oude auto versnipperen en smelten om het te gebruiken als grondstoffen om een nieuwe auto mee te produceren. 

Onderaan de R-ladder: 5 minder hoogwaardige opties

Naast deze 9 circulaire strategieën zijn er nog een aantal strategieën om grondstoffen op een minder hoogwaardige manier te gebruiken. Die vallen buiten de R-ladder, omdat ze niet circulair zijn. Ze zorgen niet voor het behouden van de kwaliteit van een grondstof, maar – in tegendeel – leiden juist tot een verlies in waarde, omdat je de grondstof nog maar één keer kunt inzetten. 

Vanaf deze ‘trappen’ op de ladder spreken we dus niet meer van hoogwaardige, maar van laagwaardige verwerking van afval (of grondstoffen).

10. Downcyclen (van niet-organische materialen)

Materialen uit een product verwerken tot de basisgrondstof – van een lagere kwaliteit dan in de oorspronkelijke vorm – om daar een nieuw product mee te maken. 

Voorbeeld 🚗 Het versnipperen en omsmelten van het gemengde metaal van een oude auto om het te gebruiken als laagwaardig materiaal om in de bouw.

11. Recover: terugwinning van organisch materiaal

Etensresten of groente-, fruit- en tuinafval omzetten in biogas of compost.

Bij het vergisten van dit organische afval komt er bruikbare warmte of brandstof vrij. Daarbij gaat het oorspronkelijke product verloren, maar wat overblijft is compost – en dat kan weer worden gebruikt als voedingsstof (bijv. in de landbouw). 

Voorbeeld 🍄 Etensresten laten vergisten tot biogas en de resten ervan composteren.

12. Recover energy: energie terugwinnen 😐

Afval verbranden om er warmte, energie of brandstof uit te halen.

Voorbeeld 🚗 Het verbranden van de materialen in een auto en die omzetten in bruikbare elektriciteit of warmte.

13. Incinerate of verbranden 🙁

Afval – oftewel grondstoffen – verbranden zonder er grondstoffen uit terug te winnen of energie uit te halen.

Voorbeeld 🚗 🔥 De materialen uit een auto verbranden, punt. 

14. Landfill of: de afvalstort ☹️

Afval dumpen door het onder de grond te begraven.

Voorbeeld 🚗 Een auto of de materialen uit een auto afvoeren naar een stortplaats. 

Deze laatste 2 manieren om met afval – oftewel waardevolle grondstoffen! – om te gaan willen wij met ons platform en afvalvrije missie juist voorkomen. 

Want bij deze strategieën gaat de oorspronkelijke waarde van een product helemaal verloren en dat is alleen eeuwig zonde. Niet alleen zonde van de (steeds schaarsere) materialen die voor de productie ervan zijn gebruikt, maar ook van de CO2 die is uitgestoten voor de productie, verkoop en het vervoer. En zonde van de CO2 die vrijkomt bij het verbranden van afval.

De cijfers 🏭
Jaarlijks wordt er alleen in Nederland al meer dan 2 miljoen ton bedrijfsafval verbrand volgens Rijkswaterstaat – waarbij 1,04 ton C02 vrijkomt per ton afval (bron: CE Delft 2021). In totaal is dat evenveel als de uitstoot van zo’n 850- 1000 volle vliegtuigen die retour vliegen tussen Amsterdam en Bali.

Conclusie: van ‘Reduce, reuse, recycle’ naar ‘Refuse and reduce’

We hebben alle 9 R-strategieën behandeld om grondstoffen zoveel mogelijk circulair te gebruiken. Wat is het belangrijkste om hiervan te onthouden?

Het beste is altijd om afval te voorkomen! Zo zie je maar, hoe vaak we de term ‘recyclen’ ook horen, het is niet de meest circulaire manier om grondstoffen te (her)gebruiken:

• Kies voor strategie 0, 1 en 2 bovenaan de R-ladder en pas Refuse, Rethink en Reduce zoveel mogelijk toe in hoe er in jouw organisatie met producten en afval wordt omgesprongen.

Daarna is de beste optie Reuse (R3) of Repair (R4):

• Gebruik producten en grondstoffen zo lang mogelijk of laat ze repareren als ze kapot zijn
• Is iets echt niet meer te gebruiken of te herstellen? Ga dan voor Refurbish tot Recycle.

Download hier (gratis) onze ‘Road to Circularity’ in PDF:

💡
Leren hoe je deze strategieën om afval te voorkomen en te verminderen toepast in jouw organisatie? Praktische tips vind je in ons Knowledge Center 🎓