Alles wat jouw organisatie moet weten over de aanvullende SUP-maatregelen voor wegwerpplastic

Wist je dat het opruimen van zwerfafval de Nederlandse overheid jaarlijks ruim 300 miljoen euro kost? De oorzaak hiervan is de geschatte 50 miljoen kilo afval die per jaar in het milieu belandt. Dit resulteert in negatieve effecten op milieu, mens en dier (bron: milieucentraal; CE Delft). Maatregelen om dit te verminderen zijn daarom van groot belang. Als antwoord hierop heeft de EU de Single-Use Plastic (SUP) Directive in het leven geroepen. Deze wetgeving bevat regels met als voornaamste doel een afname in zwerfafval te bewerkstelligen.

Naast de wetgeving die in het blog over de reductiemaatregelen beschreven staan, geeft de SUP nog meer maatregelen om zwerfafval tegen te gaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een verbod op bepaalde producten en productvereisten. Hieronder leggen we de SUP omtrent relevante Nederlandse wetgeving uit.

In dit artikel:

• Wat en waarom?
• De aanvullende SUP-wetgeving
  • Handelsverbod 
  • Productvereisten
  • Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
  • Gescheiden inzameling
• Uitzonderingen en tips
• Factsheet/Tijdlijn SUP
  
  

Single Use Plastics richtlijn: wat en waarom?

Wat? Minder wegwerp, meer hergebruik
De Nederlandse overheid heeft een pakket maatregelen ingesteld tegen producten die gemaakt zijn van plastic voor eenmalig gebruik – ook wel ‘single-use plastic’ of wegwerpplastic genoemd. Voorbeelden van dat soort plastic producten zijn: drinkbekers van plastic (bijvoorbeeld koffiebekers), drankverpakkingen zoals plastic drinkflesjes, en voedselhouders als plastic borden en bestek.

Sinds juli 2021 geldt er bijvoorbeeld al een verbod op het verkopen van bepaalde plastic wegwerpartikelen – denk aan rietjes, roerstaafjes en ballonstokjes – en betalen we € 0,15 statiegeld op kleine plastic flesjes van onder de 1 liter.

Naast de reductiemaatregelen bestaat de SUP-wetgeving uit meer regels die betrekking hebben op plastic verpakkingen. De Nederlandse wetgeving op dit gebied staat beschreven in “Besluit kunststofproducten voor eenmalig gebruik” en “Besluit beheer verpakkingen 2014”.

Waarom? Een einde aan plastic zwerfafval
De overheid neemt deze nieuwe regels over uit de Europese Single-Use Plastics richtlijn.

De SUP-wetgeving gaat over de 10 plastic producten die het meest gevonden worden op Europese stranden. Het doel is om daarmee de plastic soep en andere milieuvervuiling door plastic zwerfafval te verminderen. 

Want alleen al in Nederland gebruiken we meer dan 7 miljard plastic wegwerpartikelen per jaar – schat CE Delft. Die plastic wegwerpartikelen komen vaak in de zee terecht en vormen een groot probleem voor het milieu en onze gezondheid. En omdat plastic niet kan worden afgebroken door de natuur, wordt het opgegeten door dieren zoals zeeschildpadden, vissen en vogels. Zo eindigen de resten van dat plastic uiteindelijk ook in onze voedselketen. 

De cijfers 🎣

De 10 soorten wegwerpplastics die het meest worden gevonden op stranden vormen samen 43% van al het zwerfafval in de oceaan. Op nummer 1 van het meest voorkomende zwerfafval staan drankverpakkingen, inclusief hun dopjes en deksels, volgens Nederland Schoon.

Wat houden de aanvullende SUP-regels in?

Onderstaande wetgeving geldt voor producenten van kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Met de producent bedoelen we hier de partij die als eerste het product in Nederland in de handel brengt. Dit kunnen dus ook fabrikanten en importeurs zijn.

Dit blog gaat in op vier aanvullende SUP-maatregelen die afgeleid zijn uit eerder genoemde Europese Richtlijn en Nederlandse wetgeving.

Vanaf 3 juli 2021 📅

Sinds 2021 bestaat er een verbod op het in handel brengen van producten gemaakt van oxo-degradeerbare kunststoffen en andere bepaalde kunststofproducten, namelijk:

• Kunststof wattenstaafjes (uitzondering voor medische doeleinden)
• Bestek
• Borden 
• Rietjes (uitzondering voor medische doeleinden)
• Roerstaafjes voor dranken
• Ballonstokjes

Vanaf 3 juli 2024, 2025 en 2030 📅

De regels omtrent productvereisten kunnen worden verdeeld in 3 onderwerpen:

• Vanaf 3 juli 2024: Verplichting dat doppen en deksels aan eenmalig gebruik kunststofproducten (zoals frisdrankflessen van maximaal 3 liter) bevestigd blijven aan de verpakking. Zo worden de doppen automatisch mee gerecycled en raken deze niet los van flessen om vervolgens zwerfafval te worden.
• Vanaf 2025: PET-flessen (flessen met polyethyleentereftalaat als hoofdbestanddeel) moeten voor minstens 25% bestaan uit gerecyclede kunststoffen.
• Vanaf 2030: alle kunststof drankflessen dienen voor minstens 30% te bestaan uit gerecyclede kunststoffen.

Vanaf 1 januari 2023 geldt een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor kunststof voedselverpakkingen, zakjes en wikkels, drankverpakkingen (maximaal 3 liter), wegwerpbekers, lichte kunststof draagtassen, ballonnen, vochtige doekjes, tabaksproducten met filter en losse filters en maandverband en tampons (zie uitzonderingen voor deze laatste twee categorieën) 📅

Onder de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid wordt de verantwoordelijkheid van producenten uitgebreid naar de weggooi fase van het product, in plaats van enkel de inkoop en gebruiksfase. Concreet houdt dat het volgende in:

• Producenten zijn verplicht om te rapporteren over de hoeveelheden wegwerpplastic die ze op de markt hebben gebracht.  
• Verplichting voor producenten tot een betaling van een bijdrage voor het opruimen van zwerfafval, naar rato van hun bijdrage aan de vervuiling (gebaseerd op bovenstaande rapportage). De betaling vindt achteraf plaats (verplichting is ingegaan in 2023, eerste betaling vindt plaats in 2024). Wel wordt er een proefberekening van de bijdrage in 2023 met producenten gedeeld, zodat zij weten welke kosten ze in 2024 ongeveer kunnen verwachten. Meer informatie over de berekening van deze bijdrage kun je hier vinden.
• Producenten zijn verplicht om kosten te dekken voor bewustwordingsmaatregelen onder consumenten:
  • Beschikbaarheid van herbruikbare alternatieven voor verpakkingen, systemen voor hergebruik en het delen van de mogelijkheden en de best practices voor een adequaat afvalbeheer;
  • Educatie over effecten op het milieu van zwerfafval en onjuiste manieren van verpakkingsafval weggooien (denk aan de markeringsvoorschriften met het “product bevat plastic” logo)
  • Kennis delen over effecten op riolering wanneer afval op de onjuiste manier weggegooid wordt
    • Nederland Schoon geeft invulling aan de bewustmakingsmaatregelen door middel van communicatiecampagnes en gedragsinterventies die ze ter plekke uitvoeren. 

Ben je op zoek naar meer informatie over de UPV? Kijk dan op deze pagina.

Praktische tip ♻️

Heb jij veel consumenten verpakkingsafval? Bijvoorbeeld als kantoor, winkel of school? Meld je dan tussen 1 en 31 mei aan voor Afval Goed Geregeld om kosteloos plastic verpakkingen, drankenkartons en glasverpakkingen in te zamelen die bij jou vrijkomen. Dit is een initiatief van Afvalfonds Verpakkingen en Nedvang om zo meer verpakkingen te recyclen. Hierbij wordt de inzameling en inzamelmiddelen (zoals bakken en containers) door deze partijen betaald en verzorgd.

Sinds juli 2021 geldt een statiegeldsysteem op kleine plastic flesjes tot 1 liter. Bij aankoop van zo’n flesje betaalt de consument €0,15, wat die weer terug krijgt bij het inleveren van het flesje.

De overheid heeft als doel gesteld om in 2025 minimaal 77% van alle plastic drinkflessen tot 3 liter gescheiden in te zamelen, en in 2029 moet dit minimaal 90% zijn.

Uitzonderingen en tips

Hieronder volgen nog een aantal uitzonderingen en tips op de SUP-wetgeving.

• Elke producent is individueel verantwoordelijk om te voldoen aan de UPV-verplichtingen. Echter, kun je je aansluiten bij een producentenorganisatie die voor jou voldoet aan de verplichtingen. Dit kan schaalvoordelen opleveren omdat de producentenorganisatie voor meerdere bedrijven de verplichting vervult. Als deelnemende partij lever je een financiële bijdrage aan de producentenorganisatie die dit weer afdraagt aan de overheid. Voor verpakkingsproducenten regelt bijvoorbeeld Stichting Afvalfonds Verpakkingen de UPV. Je betaalt dan als deelnemend producent een afvalbeheersbijdrage aan Stichting Afvalfonds Verpakkingen. Die besteden de UPV weer uit aan Nederland Schoon.
• Als je onder de UPV van  SUP valt voor de producten tabaksproducten met filter of losse filters, ballonnen of vochtige doekjes dien je dit eenmalig te melden bij de overheid (voor eenmalige kunststofverpakkingen hoef je dit niet te doen omdat dit door Stichting Afvalfonds Verpakkingen wordt gedaan). Dit doe je door het correcte meldingsformulier op deze website in te vullen. De meldingstermijn is uitgesteld naar ten minste 16 mei 2023.
• Breng je maandverband en tampons op de markt? Dan ben je alleen verplicht tot het uitvoeren van bewustmakingsmaatregelen onder de UPV.
• Houd nauwkeurig alle gegevens bij. Je moet als producent jaarlijks rapporteren over hoe je voldoet aan de de UPV-verplichtingen. Bijvoorbeeld over de hoeveelheid kunststofproducten voor eenmalig gebruik die je in de handel brengt en informatie over hoe je consumenten informeert over het voorkomen van zwerfafval. In 2023 moet je voor 1 mei rapporteren, en voor de jaren daarna voor 1 april.

Meer weten over nieuwe afvalwetgeving?

Wil je een samenvatting zien van de reductiemaatregelen voor wegwerpplastic? Download hier onze SUP factsheet

Voor een kort en overzichtelijk overzicht van de SUP-regels kun je deze poster van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bekijken. Daarnaast is er een website waar je voor jouw specifieke bedrijfssituatie kan zien welke SUP-regels er van toepassing zijn.